Wat zijn ETF’s en hoe werken deze aandelenmandjes?

In dit artikel leg ik uit:

• Wat zijn ETF’s en welke soorten zijn er?
• Wat zijn de voordelen en nadelen van ETF-beleggen?
• Hoe selecteer ik mijn ETF’s?

Wat zijn ETF’s?

Op de beurs zijn verschillende beleggingsinstrumenten te koop. Van aandelen, obligaties tot opties en nog veel meer. Binnen de categorie beleggingsfondsen is een volgende generatie ontstaan: ETF’s. ETF staat voor: Exchange Traded Fund. ‘Exchange Traded’ omdat het continu verhandelbaar is op de beurs en ‘Fund’ omdat het dezelfde spreiding biedt als een beleggingsfonds, maar dan tegen lage kosten.

ETF’s nader bekeken

Een ETF is een beleggingsfonds dat als doel heeft hetzelfde beleggingsresultaat (in rendement en risico) te behalen als een bepaalde beursindex of sector. Dit wordt gedaan door een kopie te maken van een index of een sector. Zo ontstaat een ‘mandje’ dat de koersstijgingen en –dalingen van de betreffende index of sector een op een volgt. Omdat ETF’s een index volgen, worden ze door beurshandelaren ook wel trackers of indextrackers genoemd. Het beleggen in ETF’s wordt indexbeleggen genoemd.

Er bestaat bijvoorbeeld een ETF, de VanEck AEX ETF (ISIN NL0009272749) die exact de AEX volgt. Staat de AEX op 700 punten, dan kost deze ETF 700/10 = € 70. Stijgt de index met 10% naar 770 dan wordt de waarde van uw ETF 770/10 = € 77. Ook dit is een stijging van 10%, met € 7 koerswinst als resultaat. Gaat de index met 10% omlaag, dan geldt uiteraard het omgekeerde.

De factor 10, waar de stand van de index door wordt gedeeld, wordt de ratio genoemd. Deze ratio wordt soms toegepast als de stand van de index die de ETF volgt hoog is; zo blijft de ETF betaalbaar en dat komt de verhandelbaarheid ten goede.

Maar er is meer.

Wilt u in één transactie beleggen in onze index van midkapbedrijven zoals Aalberts, Just Eat Takeaway en Vopak, de AMX? Dat kan bijvoorbeeld met de VanEck AMX ETF (ISIN NL0009272756).

Ook kunt u kiezen voor de iShares MSCI World SRI ETF (IE00BYX2JD69). U belegt dan in één transactie in de grootste duurzame bedrijven uit de MSCI World index, ofwel meer dan 400 ondernemingen wereldwijd.

Belegt u liever in sector van robotisering en automatisering, in een mand met Europese obligaties, of in een combinatie van aandelen, obligaties en vastgoed? Wereldwijd bestaan er meer dan 100.000 verschillende indices, dus het kan allemaal. We noemen deze aanpak ook wel themabeleggen.

De geschiedenis van ETF’s

In 1972 maakte de Amerikaanse bank Wells Fargo het eerste indexfonds voor professionele beleggers, in 1973 volgde de Amerikaanse vermogensbeheerder Vanguard met een indexfonds voor particuliere beleggers. Het waren allebei beleggingsfondsen die vrij nauwkeurig een index volgden. Pas in 1993 werd de eerste echte ETF gemaakt door het Amerikaanse State Street Global Advisors, de SPY. Deze ETF die de S&P 500 volgt is nu verreweg de grootste en meest verhandelde ETF ter wereld met US$ 395 miljard aan belegd vermogen. Mede vanwege de lage kosten zijn ETF’s en aanverwante producten tegenwoordig erg populair. Dat blijkt wel uit het vermogen dat erin is belegd. Wereldwijd eind 2022 in totaal bijna $ 9,5 biljoen!

Hoe volgt een ETF haar index?

Een ETF-bouwer kan een index op drie manieren namaken.

Volledige replicatie

De eerste is door alle aandelen die onderdeel van de index uitmaken in de juiste verhouding te kopen. In het geval van de AEX worden alle 25 aandelen dan in de juiste hoeveelheid gekocht. Verdwijnt er bij de jaarlijkse herweging een aandeel uit de AEX en komt er een nieuwe voor in de plaats, dan regelt de ETF-bouwer dit allemaal.

Deze manier van het maken van een ETF wordt ‘volledige replicatie’ genoemd. Op internet en in factsheets van ETF’s komt u vaak de Engelse term ‘full replication’ tegen.

Optimalisatie

De tweede manier is die van ‘optimalisatie’.

Stel dat een index uit heel veel aandelen bestaat, zeg 2.000. Wat de ETF-bouwer nu doet is alleen de belangrijkste aandelen uit die index kopen. Hij koopt er dus geen 2.000, maar bijvoorbeeld 800.

Via slimme computerprogramma’s heeft hij (of zij) bepaald welke 800 aandelen dit moeten zijn om zo goed mogelijk het rendement en risico van de index te benaderen. Toch kan deze manier van nabouwen een (kleine) afwijking geven met de prestaties van de echte index. Voor deze manier van ETF’s bouwen wordt vaak de Engelse term ‘optimization’ gebruikt.

Swap of synthetische ETF’s

De laatste manier waarop ETF’s gebouwd kunnen worden is door middel van een ‘ruil’. In het Engels wordt dit een ‘swap’ genoemd en daarom heet deze manier ook ‘swap based’.

ETF’s die op deze manier gebouwd zijn worden ook wel ‘synthetische ETF’s’ genoemd. Bij deze manier koopt de ETF-bouwer niet de aandelen zelf, of een gedeelte daarvan, maar maakt hij een afspraak met een investeringsbank. Hij spreekt met de bank af dat hij het rendement van een index koopt. Het maakt niet uit of dat positief of negatief is. Op basis van deze afspraak bouwt hij de ETF waar u in kunt handelen.

In termen van productrisico is de eerste manier de veiligste manier van bouwen. Als u zo’n ETF koopt weet u ook dat de ETF-bouwer daadwerkelijk alle aandelen heeft gekocht. De tweede manier werkt eigenlijk hetzelfde, alleen kunnen het rendement en het risico van de ETF iets verschillen van de index zelf.

Bij de laatste manier – swap based – komt er iets bij. De ETF wordt uitgegeven op basis van een afspraak met een investeringsbank. Dit brengt ‘tegenpartijrisico’ met zich mee. Deze investeringsbank zou in slecht vaarwater kunnen komen, mogelijk in gebreke blijven en haar verplichtingen niet meer nakomen. Niet dat de kans groot is, maar toch.

Toch heeft de synthetische variant bestaansrecht. Want voor sommige beleggingsvormen is het simpelweg de enige manier om een index te volgen. Hierbij kan gedacht worden aan de meeste grondstoffen, maar ook aan erg moeilijk verhandelbare of exotische aandelen. Hoe dan ook, er zijn beleggers die er bewust voor kiezen niet in ETF’s te beleggen die ‘swap based’ zijn vanwege het tegenpartijrisico.

Rendement en risico

Het rendement dat u van ETF’s mag verwachten is grotendeels afhankelijk van hoe de markt zich ontwikkelt. Stijgen de aandelenmarkten wereldwijd, dan is de kans groot dat een ETF ook in waarde stijgt en u rendement maakt. Staan de wereldbeurzen onder druk, dan zult u dat ook ervaren. Marktrisico heet dat.

Verder is het natuurlijk belangrijk dat u weet welke index wordt gevolgd. Een ETF dat zich richt op aandelen van opkomende markten heeft een groter risico dan een ETF dat zich richt op Europese aandelen met een historie van hoge stabiele dividenden.

Naast de kans op koerswinst, keren veel ETF’s dividend uit. De onderliggende aandelen of obligaties van het ETF keren dividend en/of rente uit, dat wordt door de ETF-bouwer opgespaard en veelal minstens één keer per jaar aan u uitgekeerd. Dat kan in de vorm van geld (cashdividend), maar kan ook automatisch worden herbelegd in de onderliggende mand met aandelen. Bij deze laatste vorm ziet u dan meestal de toevoeging Acc(umulation) in de naam. Waar het om gaat: net als bij individuele aandelen bestaat het totaalrendement dus uit koersrendement en dividendrendement.

De voordelen van ETF’s

Aangezien het doel van een ETF het volgen van een beursindex of sector is, en niet zoals een klassiek beleggingsfonds een beter rendement halen dan de benchmark, kennen ETF’s een lage kostenstructuur. Doorgaans zijn de kosten lager dan beleggingsfondsen. Sommige ETF’s volgen een index namelijk al voor 0,10% aan beheerskosten. Een belangrijk voordeel ten opzichte van standaard  beleggingsfondsen, waar de fondsmanager en zijn beleggingsteam een belangrijke kostenpost vormen en het daardoor lastiger maken om hun doel - de benchmark verslaan – te halen.

Sommige ETF’s volgen een index al voor 0,10% aan beheerskosten. Een belangrijk voordeel ten opzichte van standaard beleggingsfondsen, waar de fondsmanager en zijn beleggingsteam een belangrijke kostenpost vormen en mede de oorzaak zijn dat de benchmark vaak níet wordt verslagen.

Naast dat u een ruime keuze heeft en ETF’s transparante beleggingsinstrumenten zijn, is een ander belangrijk voordeel van ETF’s is dat u uw beleggingen spreidt. U hoeft niet te beslissen welke individuele aandelen u in uw portefeuille moet opnemen. Of alle individuele aandelen uit de index te kopen. Met één transactie volgt u eenvoudigweg de index. En zo’n index, in tegenstelling tot een individueel aandeel, kan niet failliet gaan.

Ook krijgt u bij een belegging in ETF’s in de meeste gevallen een of meerdere keren per jaar een dividenduitkering. Last, but not least: een ETF kent dezelfde verhandelbaarheid en flexibiliteit als een aandeel. U kunt dus vanaf de opening tot het slot van de beurs in- en uitstappen. Een groot voordeel ten opzichte van beleggingsfondsen, waar in veel gevallen maar een koers per dag tot stand komt.

De nadelen van ETF’s

Het zijn er niet veel, maar toch. U zult met een ETF in principe nooit de benchmark verslaan. Er is nou eenmaal een kostenfrictie tussen de prestatie van de index en de ETF. Ook zijn er tegenwoordig ETF’s ‘met toeters en bellen’: u verdient of verliest dan twee of drie keer het rendement van de index die het volgt. En dat is nou net niet waarvoor ETF’s ooit bedacht zijn. Daarnaast is de keuze in ETF-land reuze. Dat maakt het selecteren van een ETF soms uitdagend.

Het selecteren van ETF’s

Gelukkig zijn er tools die u kunnen helpen bij het maken van uw keuze. Via de website van Morningstar, maar ook via uw eigen Saxo-rekening, kunt u ETF’s selecteren op basis van sterren. De schaalverdeling loopt van 1 ster voor de slechtst presterende fondsen tot 5 sterren voor de beste. Deze sterren verdient een ETF op basis van historische, voor risico gecorrigeerde rendementen. Overigens liggen het rendement en risico van een ETF in de buurt van de index die het volgt, dus verwacht hier geen spannende uitschieters. Wel kunnen er in de toekomst bijvoorbeeld zaken veranderen, zoals de kosten.

Daarom kunt u voor een toekomstgerichte analyse de Morningstar Analyst Rating bekijken. Er zijn drie positieve beoordelingen mogelijk: Gold, Silver en Bronze. Daarnaast bestaan de beoordelingen Neutral en Negative. Als een ETF momenteel onder beoordeling is krijgt het de status ‘Under Review’. Een ETF waarvan nog niet genoeg historie of data beschikbaar is ontvangt de score ‘niet aanwezig’. Dat hoeft overigens niet te betekenen dat een ETF niet geschikt is. Er is simpelweg nog niet genoeg data beschikbaar om er al een stempel aan te geven.

Wilt u nog een stap verder gaan en een beoordeling krijgen van hoe de bedrijven binnen een ETF omgaan met de risico’s en kansen inzake milieu, maatschappij en bestuur ten opzichte van vergelijkbare ETF’s? Dan kunt u de Morningstar Sustainability Rating raadplegen.

Hieronder ziet u een aantal selectiemogelijkheden van Morningstar binnen de rekening van Saxo Investor. En er zijn nog meer selectiemogelijkheden zoals u kunt zien. In dit artikel licht collega Peter Siks verder toe hoe u Saxo’s ETF-screener kunt gebruiken.