De basis van optiebeleggen

Wat is een optie?

Laten we beginnen bij het begin. Wat is een optie nou precies? Een optie is een contract om op of vóór een vastgelegde datum een onderliggende waarde (bijvoorbeeld een aandeel, index of valuta) te kopen of te verkopen tegen een vooraf afgesproken prijs. Alle opties die betrekking hebben op één onderliggende waarde, vormen samen een optieklasse.

U kunt dit vergelijken met de situatie wanneer u een huis koopt. U kunt dan ook een optie op het huis nemen en u spreekt dan af om het huis op een bepaalde datum tegen een van tevoren bepaald bedrag te kopen. Bij het beleggen gaat het om een onderliggende waarde zoals valuta, grondstoffen of aandelen. Bij opties is er sprake van een contractgrootte; koop je een optie met een aandeel als onderliggende waarde, bijvoorbeeld Heineken, dan gaat het normaal gesproken om 100 aandelen. 

Waarom beleggen in opties?

Opties werken met een zogenaamd hefboomeffect. Hierdoorkunt u met een kleinere investering een groter rendement/winst behalen. Aan de andere kant is het risico om uw inleg te verliezen daarom ook groter dan wanneer u 'gewoon' zou beleggen in hetzelfde aandeel. Maar opties zijn veelzijdig. U kunt ze niet alleen gebruiken om extra rendement te behalen op uw aandelen, maar juist ook op een defensieve manier om de risico’s in uw portefeuille af te dekken.

Let wel: opties zijn risicovolle, complexe producten en vereisen kennis, beleggingservaring en in veel toepassingen een hoge risicoacceptatie. Wij adviseren u, voordat u in opties belegt, zich goed te informeren over de werking en risico’s en de kennis- en ervaringstoets te doorlopen. Verdiept u zich dus verder met dit artikel en andere artikelen uit ons thema Beginnen met opties, of kijk het webinar Beginnen met opties terug.

Twee soorten opties: call opties en put opties

Er bestaan twee soorten opties: call opties (kooprechten) en put opties (verkooprechten). Met een gekochte call optie mag u een bepaald aandeel gedurende een bepaalde tijd voor een bepaald bedrag kopen. Voor dit recht betaalt u de zogenaamde callpremie. De waarde van deze callpremie beweegt mee met de ontwikkeling van de onderliggende waarde zelf. Stijgt de onderliggende waarde zoals een aandeel in waarde, dan stijgt de waarde van de callpremie doorgaans ook. Andersom is ook waar. Daalt de onderliggende waarde in koers, dan daalt de waarde van de callpremie veelal.

Aan de andere kant geeft een gekochte put optie juist het recht om een bepaalde onderliggende waarde te mogen verkopen. Ook voor een put optie betaalt u premie. De waarde van deze putpremie beweegt tegenovergesteld van de ontwikkeling van het aandeel zelf. Daalt het aandeel, dan stijgt de waarde van de putpremie doorgaans. Om die reden wordt een put optie ook wel een ‘verzekeringspremie voor aandelen’ genoemd. Andersom is ook waar: stijgt de onderliggende waarde in koers, dan daalt de waarde van de putpremie veelal.

Twee partijen: Long (kopen) en short (verkopen/schrijven)

Een optiecontract heeft altijd twee partijen: een koper die de optiepremie betaalt en een verkoper (ook wel schrijver genoemd) die de optiepremie ontvangt. Anders gezegd, de koper is degene die optie verwerft (long) en de premie betaalt aan de schrijver (short). In ruil voor de ontvangen premie verleent de schrijver op zijn beurt het recht aan de koper.

In het geval van een call optie verplicht de schrijver zich om de aandelen te leveren aan de koper van de call (hij of zij heeft immers een kooprecht). In het kort heeft de schrijver van de call optie dus een ‘leveringsplicht’. Bij een put optie verplicht de schrijver zich om de aandelen af te nemen van de koper van de put (hij of zij heeft immers een verkooprecht), oftewel: de schrijver van een put optie heeft een afnameplicht.

Om een long optie te sluiten dient een verkooporder te worden ingelegd (sluitingsverkoop) en om een short optie te sluiten dient een kooporder te worden ingelegd (sluitingskoop).

Twee keer twee is vier richtingen

Bij Saxo kunt u handelen in zowel call opties als put opties, en kunt u ook zowel kopen als schrijven. Simpel gezegd heeft u dus vier keuzes, die elk hun eigen visie, strategie en risico's behelzen:

• Gekochte call optie
• Gekochte put optie
• Geschreven call optie
• Geschreven put optie

Verder in dit thema gaan we op elk van deze vier mogelijkheden in met vier aparte (video)artikelen. U kunt ook verschillende opties combineren in een optiestrategie. In ons andere optiethema 'Optiestrategieën' gaan we in op een groot aantal van dit soort strategieën.

Contractgrootte, looptijd en uitoefenprijs

De contractgrootte is de hoeveelheid van de onderliggende waarde waarop één optie betrekking heeft. Dit komt meestal neer op 100 stuks, dus 100 aandelen. Wanneer de optiepremie EUR 1 bedraagt betekent dit dat 1 optiecontract voor EUR 100 verhandeld wordt. De premie wordt dus vermenigvuldigd met de contractgrootte.

De looptijd van een optie is de maximale termijn waarbinnen de optie een recht vertegenwoordigt. Na de expiratie heeft de optie geen waarde meer. Er worden opties verhandeld met looptijden die variëren van één dag tot vijf jaar. De uitoefenprijs is de prijs waartegen de houder van de optie de onderliggende waarde bij uitoefening van de optie mag kopen of verkopen; de uitoefenprijs wordt genoteerd per eenheid van de onderliggende waarde.

Voorbeeld: Call Shell PLC 12/2027 25

• Soort optie = call
• Onderliggende waarde = Shell PLC
• Looptijd = tot en met de derde vrijdag van december 2027
• Uitoefenprijs = EUR 25
• Contractgrootte = 100

Optiepremie

De optiepremie is feitelijk de koers of de prijs van een optie. De theoretische waarde bestaat uit twee bestandsdelen:

• De intrinsieke waarde: het verschil tussen de koers van de onderliggende waarde en de uitoefenprijs. Een call optie heeft intrinsieke waarde wanneer de koers van de onderliggende waarde boven de uitoefenprijs is, bij een put optie precies andersom. De intrinsieke waarde kan nooit negatief zijn. De intrinsieke waarde van een optie is de minimale waarde van een optie. Dat wil zeggen, wanneer een optie EUR 0,80 aan intrinsieke waarde heeft, is de beurskoers minimaal EUR 0,80.
• De tijds- en verwachtingswaarde: het verschil tussen de optiepremie en de intrinsieke waarde. Het restant wat overblijft na de intrinsieke waarde uit de premie te hebben gehaald is de tijds- en verwachtingswaarde. De tijds- en verwachtingswaarde kan ook nooit negatief zijn.

Wat betreft de relatie tussen de koers van de onderliggende waarde en de uitoefenprijs worden drie begrippen onderscheiden:

• In-the-money: de optie heeft intrinsieke waarde. Het is voordelig om de optie uit te oefenen.
• At-the-money: de uitoefenprijs is gelijk aan de koers van de onderliggende waarde. 
• Out-of-the-money: de optie heeft geen intrinsieke waarde. Het is niet voordelig om de optie uit te oefenen.

Voorbeeld:

• Call Shell PLC 12/2027 25 met een optiepremie van EUR 2,60 en koers Shell PLC is EUR 26,80
• Intrinsieke waarde = 26,80 - 25 = EUR 1,80
• Tijds- en verwachtingswaarde = 2,60 - 1,80 = EUR 0,80

Deze optie is dus in-the-money. 

Koersvorming

De koers of premie van een optie komt tot stand door vraag en aanbod op de beurs. Echter kan ook de theoretische waarde van een optie worden bepaald. De hoogte van deze waarde wordt bepaald door:

• De koers van de onderliggende waarde
• De uitoefenprijs van de optie
• De volatiliteit oftewel de beweeglijkheid van de onderliggende waarde
• De looptijd van de optie
• De rente
• Het verwachte dividend

Om de koersvorming van opties beter te begrijpen wordt gebruik gemaakt van optiegrieken. Meer informatie over optiegrieken vindt u in dit artikel.

Amerikaanse en Europese stijl

De twee belangrijkste optiestijlen zijn de Amerikaanse en Europese stijl. Dit heeft niet te maken met de plek waar de opties genoteerd staan, maar met de contractspecificaties.

• Bij een Amerikaanse stijl optie kan de koper (de long positie) op ieder moment gedurende de looptijd zijn optie uitoefenen. Alle aandelenopties bij Saxo hebben de Amerikaanse stijl. Omdat dit uitoefenrecht gedurende de hele looptijd bestaat, vormt het een extra risico voor de verkoper/schrijver van een optie. De premie van een Amerikaanse stijl optie is dus hoger dan die van een Europese stijl optie.
• Bij een Europese stijl optie kunt u de optie niet tussentijds uitoefenen. Indexopties zijn bijvoorbeeld Europese stijl opties. Als u een indexoptie tot het einde van de looptijd aanhoudt, wordt uw optie afgewikkeld door middel van cash settlement (contante afwikkeling). Dat gebeurt tegen de zogenaamde settlementprijs. Die koers wordt door de beurs vastgesteld volgens bepaalde standaardregels. Bij Euronext wordt de settlementprijs van de AEX bepaald op basis van de gemiddelde stand van de AEX tussen 15:30 en 16:00 uur op de expiratiedatum.

Voorbeeld

U heeft een call AEX december met een uitoefenprijs van 750,00 in portefeuille. De contractgrootte van de AEX optie is 100. De expiratiekoers van de AEX is op de derde vrijdag van de maand 760,00. De call optie is daarmee 10 punten in-the-money. Er vindt een contante afwikkeling plaats van 10 * 100 = EUR 1.000.

Margin en risico

Wanneer een optie wordt gekocht, dan is het maximale verlies de inleg (optiepremie). Wanneer de optie out-of-the-money expireert, dan expireert de optie waardeloos. Als optiehouder zult u de optie niet uitoefenen (de onderliggende waarde op de beurs kopen is immers voordeliger) en hiermee vervalt het optierecht.

Wanneer een optie wordt verkocht dan is het maximale verlies theoretisch onbeperkt. Bij een geschreven call optie kan de koers van de onderliggende waarde theoretisch oneindig stijgen. Bij een put optie kan de koers van de onderliggende waarde theoretisch dalen naar 0 waarmee het maximale verlies het verschil tussen de uitoefenprijs en 0 is, minus de ontvangen optiepremie.

Ter dekking van het risico op de verliezen die kunnen ontstaan bij het schrijven van opties moet margin worden aangehouden. Deze margin is afhankelijk van diverse factoren. Saxo bepaalt de hoeveelheid margin die vereist is. Deze margin kan dus per onderliggende waarde flink verschillen. Wanneer u niet meer aan uw marginverplichtingen kunt voldoen dan treedt de tekortenprocedure in werking en kan de optie door Saxo gesloten worden.

Door middel van optiestrategieën kunnen constructies aangegaan worden die marginverlagend werken. In ons platformthema Optiestrategieën zetten we de bekendste optiestrategieën op een rijtje en leggen we uit wanneer u deze kunt gebruiken en welke risico's er dan bij passen.

Expiratie

Aan het eind van de looptijd expireert de optie. Indien u de optie niet wilt uitoefenen wanneer u long bent gegaan of wanneer u niet het risico wilt lopen om aan u verplichting gehouden te worden wanneer u short bent gegaan, dan dient u voor de expiratie de optie te sluiten. Dit kunt u onder andere doen door de optie door te rollen. Meer informatie over de expiratie van opties vindt u in dit artikel en over de expiratieprocedure bij Saxo in dit artikel. En in dit artikel wordt uitgelegd hoe een optie-order in te leggen.

Over opties

Opties zijn risicovolle, complexe producten en vereisen kennis, beleggingservaring en in veel toepassingen een hoge risicoacceptatie. Wij adviseren u, voordat u in opties belegt, zich goed te informeren over de werking en risico’s en de kennis- en ervaringstoets te doorlopen. In de Gebruikersvoorwaarden van Saxo Bank vindt u hier meer informatie over in de Belangrijke Informatie Opties, Futures en Margin. Ook kunt u op de website van Saxo Bank het Essentiële-informatiedocument van de optie raadplegen waarin u wilt beleggen. U kunt alleen handelen in opties als u de Overeenkomst Derivaten heeft afgesloten. Opties zijn niet geschikt voor beginnende beleggers omdat het complexe beleggingsproducten zijn. Voor de geïnformeerde beleggers zijn opties mogelijk geschikt. Dit komt omdat opties niet alleen offensief ingezet kunnen worden maar ook defensief. Denk hierbij aan het kopen van puts ter bescherming of het gedekt schrijven van call opties dat enige buffer voor een neerwaartse beweging geeft. Voor gevorderde beleggers zijn opties geschikt omdat deze belegger in staat wordt geacht een juiste inschatting van de risico’s die behoren bij het beleggen in opties.