Azië: intermitterende oplossingen, maar een snellere invoering van hernieuwbare energiebronnen
Charu Chanana
Hoofd beleggingsstrategie
De energiecrisis in Azië is er één van vele gezichten
Azië, inclusief opkomende landen in Azië, bevindt zich in de frontlinie van de energiecrisis. Historisch gezien zijn investeringen in opkomende markten het meest aantrekkelijk vanwege de demografische trends en de toenemende totale vraag als gevolg van de snelle verstedelijking en een groeiende middenklasse. De energievoorziening zal echter in de nabije toekomst waarschijnlijk schaars blijven als gevolg van tientallen jaren onderinvestering, de oorlogstactiek van Rusland en toenemende problemen met de energiezekerheid in Europa en elders.
Dit betekent dat de toekomst een golf van investeringen zal brengen in het veiligstellen van de energievoorziening, het opzetten van energie-infrastructuur, het gebruik van nieuwe energiebronnen om aan de vraag naar energie te voldoen en het waarborgen van energiezekerheid en een brede afhankelijkheid van brandstoffen. Dit gaat niet zonder pijn op korte termijn, zoals stroomuitval, beperking van het industriële gebruik en stijgende subsidierekeningen, maar ook sociale en politieke onrust in sommige van de zwakkere Aziatische markten. We hebben eerder dit jaar een voorproefje gekregen van de crisis in Sri Lanka en ook Pakistan en Bangladesh blijven aan dergelijke risico's blootgesteld.
De status van LNG als "overgangsbrandstof" draagt bij tot de crisis
Vloeibaar aardgas (LNG) is in Azië populair als overbrugging tussen de sprong van steenkool en andere fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen. LNG is ook één van de meest geschikte vervangers voor binnenlands gas, waarvan de voorraden in landen als de Filippijnen, Bangladesh en Thailand snel afnemen. Europa concurreert momenteel echter rechtstreeks met Azië om de LNG-voorziening veilig te stellen nu de gasvoorziening uit Rusland opdroogt. Naar verwachting zal de Europese vraag naar LNG dit jaar met 25 miljoen ton (Mt) toenemen. Daarom worden LNG-vrachten nu weggeleid van Japan en Azië in het algemeen, op jacht naar betere prijzen in Europa. Dit betekent dat delen van Azië hun LNG-voorraden niet alleen voor dit jaar, maar voor de komende jaren zullen verliezen naarmate Europa andere energiebronnen aanboort. Degenen die het zich kunnen veroorloven, zullen een veel grotere vergoeding moeten betalen om een constante aanvoer van LNG te behouden.
Japanse winter als schok om barrières voor invoering van kernenergie te versoepelen
Energiecrisissen zijn Japan niet vreemd. Een catastrofale aardbeving en de daaropvolgende tsunami veroorzaakten in 2011 een meltdown van de kerncentrale van Fukushima Daiichi. Hierdoor kwam er een opschorting van kernenergie in het afgelopen decennium. Sindsdien heeft Japan zich gericht op energiebesparing bij bedrijven en huishoudens, zonder dat daarvoor ingrijpende overheidsmaatregelen nodig waren.
De afgelopen maanden hebben een extreme hittegolf en stijgende olie- en gasprijzen de energiezekerheid van Japan opnieuw onder de loep genomen doordat de elektriciteitsprijzen naar een recordhoogte zijn gestegen. Als vijfde grootste olieconsument en zesde grootste gasconsument ter wereld is Japan sterk afhankelijk van de invoer van energie. Bijna 90% van het Japanse binnenlandse energieverbruik is afkomstig van geïmporteerde olie en gas.
De nationalisering door Rusland van het LNG- en olieproject Sakhalin 2, in combinatie met de Japanse yen op het laagste niveau in meer dan twee decennia, hebben de energieproblemen van Japan nog verergerd. De buitensporige afhankelijkheid van Japan van LNG is ook teruggeslagen in de vorm van omleidingen naar Europa. De enige haalbare oplossing voor Japan op korte termijn is een verdere vernietiging van de vraag op individueel niveau en bedrijfsniveau. De regering zal misschien moeten ingrijpen om verbruikslimieten in te stellen voor de grotere energieverbruikers, en het staat vast dat de consumenten op het punt staan de pijn te voelen. Dit zou echter kunnen betekenen dat sommige moeilijke beslissingen, zoals over de invoering van kernenergie, relatief gemakkelijk worden.
De Japanse premier Kishida heeft het gebruik van nucleaire technologie gestimuleerd om de kloof tussen vraag en aanbod op de elektriciteitsmarkt te dichten. Zijn regering heeft de leiding genomen om ervoor te zorgen dat 10 opnieuw opgestarte kerncentrales in bedrijf blijven en zet zich verder in om nog eens 7 reactoren opnieuw op te starten. Dit is een enorm signaal aan andere Aziatische landen en de wereld dat kernenergie kan helpen om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen. Japan doet dit overigens ook op de meest groene manier door de koolstofuitstoot te verminderen en de energiezekerheid te vergroten. Dit biedt interessante beleggingskansen in energiebedrijven waarvan het aandeel van kernenergie in de productie toeneemt, zoals Kansai Electric Power (9503). Er zullen mogelijk wel enkele hindernissen in de weg staan voor Japan om het nucleaire pad te bewandelen, en er zal waarschijnlijk ook enige afhankelijkheid van kolen worden onderzocht. Japan heeft een duidelijke focus op het "net" in de net-zero-agenda. Het land stimuleert de technologieën voor opvang, gebruik en opslag (CCUS) van koolstof die het land in staat kunnen stellen sommige fossiele brandstoffen te blijven verbranden in sectoren waar het koolstofvrij maken moeilijk ligt. Dit door emissies van elektriciteitscentrales en industriële processen te compenseren of af te vangen/te gebruiken, en zelfs door CO2 rechtstreeks uit de atmosfeer te halen. Dat biedt potentiële kansen voor CCUS-technologieën, maar suggereert ook dat Japan fossiele brandstoffen zal blijven gebruiken ondanks zijn streven naar koolstofvrije productie.
Een terugkeer naar fossiele brandstoffen en een bredere energievoorziening
Kolengestookte centrales zijn voor veel opkomende Aziatische landen een van de gemakkelijkste alternatieven geweest, vanwege de omvang van de vraag en de gemakkelijke beschikbaarheid van de fossiele brandstof en de bijbehorende infrastructuur in de regio. Voor landen met goedkope binnenlandse steenkoolvoorraden is dit zelfs nog overtuigender, en in China, India, Indonesië en Vietnam is de productie van kolengestookte centrales onlangs opgevoerd.
Er worden ook meer alternatieve energiebronnen onderzocht. Singapore, bijvoorbeeld, heeft zijn geothermisch potentieel ingezet om zijn energiebronnen te diversifiëren. Ook Indonesië, de Filipijnen en Nieuw-Zeeland beschikken over een aanzienlijk onontgonnen geothermisch potentieel dat verder zou kunnen worden onderzocht nu de energiecrisis heerst. Waterstof en waterkracht blijven ook een belangrijk aandachtspunt in de regio, met Zuid-Korea als wereldleider in de waterstofeconomie en andere landen zoals China, Japan en Maleisië die ook een waterstofstimuleringsbeleid voeren. De wereldwijde vraag naar waterstof, gebaseerd op bestaande regeringsbeloften, zal tegen 2050 naar verwachting ongeveer 250 Mt per jaar bereiken. Enkele ETF's die blootstelling bieden aan de waterstof push zijn VanEck Hydrogen Economy UCITS (HDR0:xetr), Global X Hydrogen (HYDR:xnas) en Direxion Hydrogen (HJEN:arcx).
Verwacht wordt dat ook in Azië het gebruik van kernenergie een sterke toename zal kennen. Naast Japan hebben ook landen als India en China blijk gegeven van een toenemende acceptatie van nucleaire technologie om aan de groeiende vraag naar energie te voldoen. India is van plan zijn aantal kerncentrales te verdrievoudigen tot 72 in totaal, terwijl China heeft voorgesteld 168 nieuwe reactoren te bouwen naast de 18 die worden gebouwd en de 37 die worden gepland, wat neerkomt op een toename van 337 procent. In totaal zijn in Azië al 35 reactoren in aanbouw, met Europa op de tweede plaats met 15 centrales, volgens gegevens van de World Nuclear Association.
Samengevat ligt de toekomst in een evenwichtiger verdeling van de energiebronnen. Voor Aziatische economieën met een gebrek aan binnenlandse brandstofvoorraden kan zelfvoorziening op energiegebied alleen tot stand komen door een grotere en snellere overschakeling op duurzame energiebronnen op de middellange termijn. Voor landen die wel over binnenlandse voorraden beschikken, kan het echter moeilijker zijn om vertrouwen te hebben in de volatiele hernieuwbare energiebronnen en kan een pragmatischer aanpak gerechtvaardigd zijn.
Afstappen van op de dollar gebaseerde handelsregelingen?
India’s grote afhankelijkheid van olie, waarbij ongeveer 80% van de vraag wordt gedekt door invoer, maakte het land al vroeg kwetsbaar voor de energiecrisis. Wat India voor een betalingsbalanscrisis behoedde, was de voortzetting van de olie-import uit Rusland, tegen een niet nader genoemde gereduceerde prijs in Russische roebels. Dit is slechts een weerspiegeling van de koers die ook andere opkomende markten zouden kunnen varen, wanneer zij tot hun knieën in energieschaarste worden ondergedompeld en geen betrouwbare kortetermijnoplossingen kunnen vinden om hun economie te ondersteunen. De crisis in Sri Lanka heeft bij veel opkomende economieën al de alarmbellen doen rinkelen. Er zijn onlangs berichten geweest dat ook Myanmar Russische olieproducten is gaan kopen en bereid is de leveringen in roebels te betalen. Ook kan Moskou kopers blijven vinden in kleinere landen die zwaar door de inflatie zijn getroffen en zonder brandstof komen te zitten.
Als meer en meer landen voor hun energie- en/of voedsel/meststofinvoer op soortgelijke handelsafspraken met Rusland overschakelen, zou dat in de regio een aanzienlijke verschuiving van op de dollar gebaseerde handel kunnen betekenen. Dit zal gevolgen hebben voor meer dan de mondiale energiemarkten, waarbij sommige landen mogelijk voor de moeilijke keuze komen te staan partij te kiezen naarmate de krachten van de deglobalisering sterker worden.