De positieve kant: crisissen stimuleren innovatie
Peter Garnry
Chief Investment Strategist
De noodzaak aan fossiele brandstoffen zal er nog veel langer zijn
Door de grote complexiteit van de natuur en onze groeiende beschaving holt de samenleving van de ene existentiële crisis naar de andere, waardoor onze zwakheden aan het licht komen. Elke nieuwe crisis is uniek en onze reactie erop katapulteert samenlevingen op een nieuw traject - deze crisis is niet anders. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat deze energiecrisis concepten als zelfredzaamheid zal stimuleren, de groene transformatie in Europa zal versnellen en een potentiële renaissance voor Afrika zal creëren. Het belangrijkste is dat de crisis de deglobalisering zal versnellen naarmate de wereldeconomie in twee concurrerende systemen uiteenvalt, met India als grootste vraagteken.
De wereld maakt de grootste energieschok door sinds einde jaren zeventig: de primaire energiekosten als percentage van het BBP stijgen dit jaar met 6,5%. Dit treft de consumenten hard en dwingt hen hun verbruik te verminderen, maar het dwingt ook de fabrieken hun productie te beperken en de EU-politici om plannen op te stellen om de economische middelen te rantsoeneren nu de naderende winter de druk op de toch al problematische energiesector nog verhoogt. Volgens het Internationaal Energieagentschap is de totale primaire energievoorziening van de wereldeconomie voor 81% afkomstig van kolen, olie en aardgas, waarbij de groei vooral afkomstig is uit niet-OESO-landen.
Aangezien de wereld nog steeds draait op fossiele brandstoffen is het logisch dat de wereld in een crisis is beland nu de prijzen van deze drie energiebronnen sinds april 2020 met 350 procent zijn gestegen. De prijsstijging is de meest intense die de moderne economie ooit heeft meegemaakt en treft, in tegenstelling tot de energiecrisis van de jaren zeventig, zowel vervoer, verwarming als elektriciteit. De onlangs goedgekeurde Amerikaanse klimaat- en belastingwet maakt voor de olie-, gas- en kolenindustrie een wettelijke baan vrij om langer door te gaan dan twee jaar geleden nog werd verwacht, met een regeling voor het in rekening brengen en opvangen van koolstof. Dit kan ook een van de redenen zijn waarom Berkshire Hathaway zijn belang in Occidental Petroleum heeft vergroot en goedkeuring heeft gekregen om de meerderheid van de aandelen over te nemen. In onze Q1 Outlook schreven we dat de wereldwijde energiesector de beste rendementsverwachting had met een verwacht rendement van 10 procent per jaar. Door stijgende prijzen op energiebedrijven is dit verwachte rendement op jaarbasis nu gedaald naar 9 procent, maar daarmee is de olie- en gassector nog steeds aantrekkelijk.
De energiecrisis zal langzaam afnemen naarmate de wereldeconomie zich op natuurlijke wijze aanpast aan de schok en de hogere prijzen, maar die aanpassing zal waarschijnlijk vele jaren duren. De uitdaging voor de grootste economieën ter wereld is dat de elasticiteit van het aanbod van fossiele brandstoffen laag is en de groene transformatie de elektrificatie versnelt - dit zal een enorme druk leggen op niet-fossiele energiebronnen. Het lijkt bijna een fantasie, en dus is de olie- en gasindustrie nodig om de kloof te overbruggen en te voorkomen dat de energiekosten exploderen. Om de energiekosten laag te houden, moeten we investeringen zien, maar helaas stijgen de reële kapitaaluitgaven niet snel genoeg; dit verlengt de aanpassing en leidt tot hogere energieprijzen.
De groene transformatie zal in een versnelling komen
China spreekt al jaren over zelfvoorzienendheid en nu klinkt diezelfde boodschap in Europa voor zijn energie- en defensiebeleid. Europa liep al voorop bij de groene transformatie en heeft de meest energie-efficiënte economie ter wereld, maar de energiecrisis en de stap om onafhankelijk te worden van Russische olie en gas zijn nog steeds pijnlijk voor het Europese continent. Een crisis biedt echter ook kansen, en de energiecrisis zal de energietransformatie in Europa versnellen. Hierdoor zal het continent waarschijnlijk wereldleider worden op het gebied van energietechnologie en in de toekomst een enorm exportsucces boeken. Terwijl de VS de wereld veroverde tijdens de decennialange digitalisering, zal Europa met de terugkeer van de fysieke wereld weer de overhand krijgen op de VS. In de komende 10 jaar zullen de Europese energie- en defensiesectoren drastisch veranderen en uit noodzaak veel concurrerender worden. Maar op korte termijn zal de EU de marktkrachten beperken door de prijzen te plafonneren, waardoor de consument wordt afgeschermd van de prijzen, maar ook de overgang wordt verlengd en het financiële risico voor de overheid die de energiekosten op zich neemt, toeneemt.
De groene transformatie is afhankelijk van energieopslag, aangezien er een energiemix ontstaat die soms veel overtollige elektriciteit oplevert die moet worden opgeslagen. Een van de grote potentiële technologieën is Power-to-X, dat overtollige elektriciteit omzet in waterstof via elektrolyse van water. Andere technologieën zijn batterijen, brandstofcellen en vehicle-to-grid elektrische voertuigen als belastingstabilisatoren van het net. De onderstaande tabel toont ons mandje voor energieopslag. Het is bedoeld als een inspirerende lijst van bedrijven die zich bezighouden met deze verschillende technologieën, en niet bedoeld als een beleggingsadvies.
Deglobalisering en de gevolgen daarvan voor de aandelenmarkten
De wereldwijde energiecrisis haalt de meeste krantenkoppen en houdt rechtstreeks verband met de strenge winter die de wereldeconomie te wachten staat. Maar de echte winter voor de wereld is niet de energiecrisis, maar de deglobalisering die sterker is geworden. De Amerikaanse regering heeft onlangs Nvidia beperkingen opgelegd met betrekking tot de verkoop van zijn meest geavanceerde AI-chips aan China, omdat de Amerikaanse regering vreest dat deze worden gebruikt voor militaire toepassingen. Het besluit volgde op de Amerikaanse CHIPS Act, het grootste industriebeleid van de VS sinds de Tweede Wereldoorlog en bedoeld om de productie van halfgeleiders in de VS snel op te voeren. Terwijl de VS vooruitloopt, zien we in Europa dezelfde urgentie op het gebied van halfgeleiders.
China heeft vervolgens een beroep gedaan op het "whole nation system" dat al twee keer eerder is gebruikt, in zijn ruimtevaartprogramma en in de biotechnologie tijdens de pandemie. Deze keer heeft China besloten dat het meer middelen moet inzetten om zelfvoorzienend te worden op het gebied van halfgeleiders. Intussen wordt verwacht dat de VS de uitvoer van halfgeleiderapparatuur naar China aan banden zullen leggen, waardoor China gedwongen wordt de hele productieketen van halfgeleiders uit te bouwen.
Hoewel halfgeleiders slechts één industrie zijn, zijn de tekenen veelzeggend. De bewegingen volgen op de handelsoorlogen uit de Trump-periode - de oorlog in Oekraïne heeft het beeld geschetst dat de wereld in twee waardesystemen splitst. Op langere termijn zal dit het energie- en defensiebeleid en kritieke technologieën zoals halfgeleiders aansturen, en in het algemeen de wereldwijde toeleveringsketens opnieuw vormgeven. De globalisering was de grootste drijvende kracht achter de lage inflatie van de afgelopen 30 jaar en was van groot belang voor de opkomende markten en hun aandelenmarkten. Een omgekeerde globalisering zal onrust veroorzaken in landen met een handelsoverschot, de inflatie opdrijven en de USD als reservevaluta bedreigen.
Een ondergewaardeerd aspect van de deglobalisering en Europa's streven naar energieonafhankelijkheid is wat dit betekent voor Afrika. Het streven van Europa om onafhankelijk te worden van Rusland betekent dat Afrika het gat moet opvullen. Dat brengt Europa op langere termijn in directe concurrentie met China over hulpbronnen op het continent. In het midden van dit alles bevindt zich India: kan het dichtstbevolkte land ter wereld een echt neutrale positie innemen tijdens de deglobalisering of zal het land gedwongen worden moeilijke keuzes te maken?
Op basis van de energiecrisis, de groene transformatie, de voortdurende verstedelijking en de deglobalisering geven wij nog steeds de voorkeur aan aandelenthema's zoals grondstoffen, logistiek, hernieuwbare energie, defensie, India, energieopslag en cyberveiligheid.
Consumptielanden en landen waar de export de import overstijgt (trade surplus) lopen gevaar
De geraamde stijging van de primaire energiekosten met 6,5 procentpunt is een belasting voor de economische groei. Het leidt ertoe dat het overschot uit de particuliere sector wordt onttrokken in de vorm van minder beschikbaar inkomen voor consumptie en minder bedrijfswinsten voor investeringen door bedrijven. Consumer discretionary aandelen hebben op deze druk gereageerd door minder goed te presteren dan de wereldwijde aandelenmarkt. Het meest kwetsbare deel van de consumentensector is de Europese discretionaire consumentensector, gedomineerd door Franse luxe- en Duitse autofabrikanten. De onderstaande lijst belicht de 10 grootste Europese aandelen in discretionaire consumentenproducten.
- LVMH
- Hermes International
- Christian Dior
- Volkswagen
- Inditex
- EssilorLuxottica
- Richemont
- Kering
- Mercedes-Benz
- BMW
Een daling van de consumptie betekent een gelijke daling van de productie van consumptiegoederen, wat betekent dat landen met een handelsoverschot zoals Duitsland, China, Japan en Zuid-Korea het meest kwetsbaar zijn voor een aanzienlijke vertraging van de consumptie. Alle vier de landen hebben te kampen met ernstige structurele tegenwind en hun aandelenmarkten hebben deze uitdagingen dit jaar weerspiegeld.
Onze belangrijkste stelling is altijd geweest dat de wereldwijde aandelenmarkt een potentiële maximale daling van 33 procent tegemoet gaat voordat aandelen het dieptepunt bereiken. Het laatste stuk omlaag zal waarschijnlijk worden gedreven door een combinatie van hogere rente voor langere tijd, winstmargecompressie omdat bedrijven de stijgende inputkosten niet langer kunnen doorberekenen zonder de inkomsten ernstig te schaden, en waarschijnlijk een recessie in de reële economie als gevolg van de energiecrisis. In veel opzichten zullen de komende zes maanden aanvoelen als een lange donkere winter, maar wees gerust, de lente keert altijd terug en de mooiste dagen in wereldwijde aandelen liggen nog voor ons.