Gwałtowne tempo zmian globalnego porządku

Omawianie rozwoju sytuacji w perspektywie zaledwie jednego kwartału jest niemal niemożliwe, gdy w tle rozgrywa się wyjątkowy proces niszczenia starego globalnego porządku i kształtowania się nowego.

Kwestie długoterminowe są dość jasne, ale odpowiedzi na nie wciąż pozostają niepewne. Czy transakcyjne podejście Trumpa, nawet wobec tradycyjnych sojuszników USA, oraz długoterminowe cele związane z ponownym uprzemysłowieniem Stanów Zjednoczonych, przy jednoczesnym utrzymaniu stabilności dolara i amerykańskich rynków długu, mogą się sprawdzić? Czy Europa ma szansę, utrzymując stanowisko, że instytucje multilateralne wciąż są istotne, podczas gdy usiłuje zgromadzić twardą siłę, aby zachować swoje znaczenie pomimo ogromnych wyzwań demograficznych oraz nadmiernie regulowanego i kosztownego państwa opiekuńczego? Są też Chiny, które gospodarczo bardzo cierpią z powodu dwóch dekad nadmiernych inwestycji w moce produkcyjne i nieruchomości. Jednakże Chiny są teraz bardzo potężne, zarówno militarnie, jak i przede wszystkim przemysłowo. Jak Chiny mogą się na nowo zdefiniować i nadal się rozwijać, gdy stary globalny porządek, który napędzał ich merkantylistyczny model, szybko się zmienia?

Nie znajdziemy odpowiedzi na te ważne pytania w następnym kwartale, ani nawet w następnym roku, ale już teraz pojawiają się tematy, które doprowadzą nas do ostatecznych odpowiedzi.

Polityka USA pod rządami Trumpa: wszystko, wszędzie, naraz
Stawka jest ogromna, ponieważ Stany Zjednoczone wycofują się z utrzymywania starego globalnego porządku. Ten porządek był w rzeczywistości dominacją USA, działającymi pod pretekstem wielostronnych instytucji, z dolarem amerykańskim jako globalną walutą rezerwową i transakcyjną. Globalna rola dolara amerykańskiego prowadziła do jego zawyżonej wartości, co przyczyniło się do ogromnych deficytów handlowych USA oraz wydrążenia i deindustrializacji amerykańskiej gospodarki. Masowe napływy kapitału pogłębiły finansjalizację gospodarki USA, zwiększając nierówności i powodując trudności dla średnich i niższych klas społecznych. To właśnie początek populizmu oraz prezydenta Trumpa.

W pierwszych tygodniach urzędowania Trump i jego zespół działają z zawrotną prędkością, aby odwrócić wszystko w starym porządku, sugerując jednocześnie, że mogą utrzymać stabilność rynku dolara amerykańskiego i amerykańskich obligacji skarbowych. Trump po cichu podniósł cła na Chiny, co wygląda na ruch mający na celu całkowite oddzielenie obu gospodarek w czasie. Zagroził również cłami swoim najbliższym sąsiadom, Kanadzie i Meksykowi, co może być próbą zachęcenia do większych inwestycji w USA. Warto zauważyć, że Apple ogłosiło inwestycję o wartości 500 miliardów USD w USA, a Honda zdecydowała się na budowę nowej fabryki w USA zamiast w pierwotnie planowanym Meksyku. Możliwy jest również aspekt geopolityczny, ponieważ USA mogą wymagać od Kanady i Meksyku przyjęcia podobnych antychińskich barier handlowych, w przeciwnym razie zostaną objęte cłami. UE jest również na celowniku USA ze względu na struktury VAT, które faworyzują towary europejskie w Europie nad amerykańskimi.

Poza taryfami Trumpa na towary przemysłowe, najbardziej intensywnym obszarem spekulacji jest potencjał "porozumienia z Mar-a-Lago", czyli jakiejś formy porozumienia między USA a ich głównymi partnerami handlowymi w sprawie sposobu, w jaki ci ostatni mogą płacić za przywilej dostępu do systemu dolara amerykańskiego i gromadzenia rezerw dolara. Pomogłoby to osłabić dolara amerykańskiego, czyniąc amerykańskie produkty bardziej konkurencyjnymi na całym świecie, a także pomogłoby USA w restrukturyzacji długu państwowego. Gillian Tett z FT określiła to następująco - "cła na towary mogą być wstępem do ceł na pieniądze". Mówimy o czymś na miarę porozumienia z Bretton Woods w świecie, który staje się wielobiegunowy. Czy Stany Zjednoczone mogą to osiągnąć, zakładając, że dostęp do chęci wydawania pieniędzy przez amerykańskich konsumentów i dolara amerykańskiego jest tak duży, że są oni skłonni zapłacić znacznie wyższą cenę? A może poniesie sromotną porażkę, prowadząc do ogromnych zakłóceń na rynku? Już teraz styl Trumpa gwałtownie osłabia miękką siłę USA na świecie, co stanowi zagrożenie dla całej jego agendy, przynajmniej poza Ameryką Północną.

Jest to niezwykle ryzykowny gambit. W nadchodzącym kwartale będziemy mieli lepsze wyczucie, czy kierowany przez Muska DOGE ma jakąkolwiek szansę na istotne ograniczenie wydatków fiskalnych, podczas gdy spowolnienie wzrostu, a nawet recesja wydają się prawdopodobne do końca roku, a być może znacznie wcześniej, ze względu na spowolnienie fiskalne i wyczerpanie amerykańskiego konsumenta. Należy zauważyć, że pierwsza republikańska ustawa o wydatkach, która pozwoliła uniknąć zamknięcia rządu, nie sugeruje, że rząd jest skłonny przełknąć trudne cięcia budżetowe.

Podsumowując: cykl polityczny w USA ma kluczowe znaczenie perspektywistyczne, a administracja Trumpa prawdopodobnie dąży do zmaksymalizowania początkowego obciążenia bólem gospodarczym i zakłóceniami, aby zrzucić winę na Bidena. Liczą na to, że znaczna deregulacja, obniżki podatków oraz inwestycje wynikające z zagrożeń związanych z cłami sprawią, że gospodarka będzie się rozwijać do wyborów w połowie listopada 2026 roku. Dolar amerykański prawdopodobnie pozostanie pod znaczną presją w tym roku, nie tylko ze względu na wyniki gospodarcze USA i opór fiskalny, ale także w miarę jak świat będzie odwracał swoje portfele inwestycyjne od nadmiernej alokacji w akcje amerykańskie. Istnieje znaczne ryzyko kontynuacji słabych wyników amerykańskiego rynku akcji w tym roku, a nawet bessy na poziomie indeksu, po tym jak rynek był najbardziej skoncentrowany w historii. Ograniczenie wydatków związanych ze sztuczną inteligencją w tym roku stanowi dzikie ryzyko.

Europa: konsekwencje wycofania się USA
Wycofanie się przez Trumpa z amerykańskich zobowiązań w zakresie bezpieczeństwa wobec Europy było wstrząsającym ciosem, nawet jeśli Europa powinna była dostrzec nadchodzące zmiany już 5 listopada. Stany Zjednoczone wydają się być gotowe do normalizacji stosunków z Rosją, o ile ta będzie skłonna podpisać porozumienie pokojowe na korzystnych dla siebie warunkach. Według wielu teoretyków jest to próba utrzymania Rosji zwróconej na Zachód i uniknięcia jej stania się "młodszym partnerem" Chin, co nazwano "odwrotnym Nixonem" (Nixon zaprzyjaźnił się z Chinami na początku lat 70., aby wbić klin między nie a Związek Radziecki). Nawet status transatlantyckiego sojuszu NATO wydaje się zagrożony, gdy Trump rozważa aneksję Grenlandii, a nawet wycofanie USA z NATO, jeśli członkowie nie zwiększą wydatków na wojsko.

Niepokój w pierwszych tygodniach administracji Trumpa wywołał szybką reakcję w Europie. Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen stwierdziła, że UE podtrzymuje wzniosły zamiar bycia "promotorem wolności, demokracji i porządku opartego na zasadach". Bardziej bezpośrednio, w odpowiedzi na ewoluujące stanowisko administracji Trumpa w sprawie Rosji i Ukrainy, na szczycie UE, który obejmował Wielką Brytanię na początku marca, dyskutowano o potrzebie nowego porozumienia w sprawie bezpieczeństwa, które nie zakłada, że Stany Zjednoczone są skłonne bronić Europy.

Najbardziej imponujące jest to, że przyszły kanclerz Niemiec Friedrich Merz nagle odchodzi od swojej wieloletniej polityki ostrożności fiskalnej, negocjując ogromny fundusz infrastrukturalny o wartości 500 miliardów euro (ponad 11% PKB w ujęciu nominalnym w 2024 roku) i dążąc do ominięcia konstytucyjnych zasad "hamulca zadłużenia" dotyczących wydatków na deficyt, o ile wydatki te są przeznaczone na obronę. Wezwał on nawet UE do zwiększenia swoich ambicji w zakresie inicjatyw w sektorze obronnym po tym, jak UE zaproponowała plan zbrojeniowy o wartości 150 miliardów euro. Rentowności europejskich obligacji gwałtownie wzrosły w uznaniu skali tej zmiany nastawienia ze strony Niemiec, a także ze względu na bezwzględną wielkość nadchodzących inwestycji.

Aby pomóc w sfinansowaniu nowych priorytetów inwestycyjnych, kraje UE mogą ostatecznie zachęcić lub nawet wymagać od swoich ogromnych funduszy emerytalnych alokowania większej części swoich zasobów w europejskie instrumenty, zarówno dłużne, jak i akcje, wzmacniając siłę euro i utrzymując długoterminowe stopy procentowe na uporządkowanym, choć wciąż nieco wysokim poziomie. Ma to ogromne konsekwencje.

Konkluzja dla Europy i euro: Nadchodząca ogromna ekspansja fiskalna, wraz z czynnikami osłabiającymi dolara amerykańskiego, sugeruje, że w tym roku kurs EUR/USD może wzrosnąć do 1,1500, a nawet 1,2000. Kurs EUR/GBP może powrócić do przedziału 0,8600-0,8800, a EUR/CHF może osiągnąć parytet lub wyżej. Europejskie długoterminowe stopy procentowe prawdopodobnie wzrosną, podczas gdy EBC utrzyma stosunkowo akomodacyjną politykę, ponieważ ryzyko przegrzania może być ograniczone. Sektory wrażliwe na wyższe stopy procentowe będą musiały im stawić czoła, a priorytety inwestycyjne mogą przesunąć się w kierunku bezpieczeństwa narodowego. Europejskie akcje powinny osiągać lepsze wyniki, zwłaszcza te związane z obronnością i infrastrukturą, które mogą być wysoko wyceniane w najbliższym czasie, jeśli zasługują na to w dłuższej perspektywie.